PM Kisan Yojana 21st Installment भारतीय अर्थव्यवस्थेचा आधारस्तंभ मानल्या जाणाऱ्या शेतकरी बांधवांच्या आर्थिक उन्नतीसाठी केंद्र सरकार सतत प्रयत्नशील आहे. त्याच दिशेने सुरू करण्यात आलेली प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना शेतकऱ्यांसाठी मोठी मदत ठरली आहे. शेतीवर अवलंबून असलेल्या लाखो कुटुंबांपर्यंत थेट आर्थिक आधार पोहोचवण्याचे हे प्रभावी साधन आहे. देशातील करोडो पात्र शेतकरी कुटुंबांना दरवर्षी सहा हजार रुपयांचे आर्थिक सहाय्य या योजनेद्वारे दिले जाते. तीन समान हप्त्यांमध्ये दोन हजार रुपये थेट लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात. आता या योजनेचा एकविसावा हप्ता लवकरच वितरित होणार असल्याने शेतकरी पुन्हा एकदा उत्सुकतेने प्रतीक्षा करत आहेत.
प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना
शेतकऱ्यांना शेती सुरू करताना लागणाऱ्या बियाणे, खते, औषधे आणि इतर साहित्याच्या खर्चासाठी आर्थिक मदत मिळावी, हा या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे. अनेक वेळा हे खर्च भागवण्यासाठी शेतकऱ्यांना कर्ज किंवा सावकारांचा आधार घ्यावा लागतो. योजनेमुळे त्यांना काहीशी आर्थिक स्थिरता मिळते आणि शेतीमधील उत्पन्न वाढण्यास हातभार लागतो. लाभ थेट बँक खात्यात जमा झाल्यामुळे गैरप्रकारांची शक्यता कमी होते आणि लाभ योग्य व्यक्तींपर्यंत पोहोचतो. या योजनेंतर्गत लाभ घ्यायचा असल्यास अर्जदार भारतीय नागरिक असणे तसेच त्याच्या नावावर शेतीयोग्य जमीन असणे आवश्यक आहे.
पात्रतेच्या अटी आणि वगळलेले गट
शेतकऱ्यांसाठी ही योजना उपलब्ध असली तरी काही विशिष्ट व्यक्तींना तिच्या कक्षेबाहेर ठेवण्यात आले आहे. सध्याचे किंवा माजी खासदार-आमदार, मंत्री, महापौर तसेच जिल्हा परिषदेचे अध्यक्ष यांना लाभ मिळणार नाही. चतुर्थ श्रेणी वगळता इतर सर्व सरकारी कर्मचारी आणि दरमहा दहा हजार रुपयांपेक्षा जास्त पेन्शन घेणारे निवृत्त कर्मचारीही पात्र नाहीत. आयकर भरदार नागरिक तसेच डॉक्टर, अभियंता, वकील आणि चार्टर्ड अकाउंटंट यांसारखे नोंदणीकृत व्यावसायिक देखील योजनेपासून वगळले आहेत. नोंदणी करताना आधार कार्ड, बँक पासबुकची प्रत आणि खाते आधारशी जोडलेले असणे आवश्यक आहे.
नोंदणी प्रक्रिया आणि आवश्यक कागदपत्रे
नोंदणी करताना आधारशी जोडलेला मोबाईल क्रमांक सर्वात महत्त्वाचा मानला जातो, कारण याच क्रमांकावर संबंधित सर्व संदेश आणि सूचना पाठवल्या जातात. काही राज्यांमध्ये रेशन कार्डाचीही मागणी केली जाते, मात्र सर्वत्र ते बंधनकारक नसते. आवश्यक कागदपत्रांसह जवळच्या जनसुविधा केंद्रात किंवा अधिकृत ऑनलाइन पोर्टलवर सहज नोंदणी करता येते. प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर तुम्हाला एक खास नोंदणी क्रमांक दिला जातो, जो पुढील व्यवहारांसाठी उपयुक्त ठरतो. लाभार्थी यादी पाहण्यासाठी पीएम किसानच्या अधिकृत वेबसाईटला भेट द्यावी लागते. मुख्य पानावरील ‘शेतकरी कोपरा’ या विभागात लाभार्थी यादीचा पर्याय उपलब्ध असतो.
हप्त्याची स्थिती तपासणे महत्त्वाचे
तुमच्या हप्त्यांची स्थिती तपासणे अतिशय सोपे आहे. संकेतस्थळावरील शेतकरी कोपरा विभागात जाऊन लाभार्थी स्थिती पाहा हा पर्याय निवडा. त्यानंतर तुमचा नोंदणी क्रमांक किंवा मोबाईल क्रमांक टाकून कॅप्चा भरावा आणि माहिती मिळवा बटणावर क्लिक करावे. लगेचच तुमच्या स्क्रीनवर हप्त्याची माहिती, ई-केवायसी पूर्ण झाली आहे का आणि आधार-बँक जोडणी स्थिती अशा सर्व तपशील दिसतील. जमीन नोंदणी, ई-केवायसी आणि आधार-बँक लिंकिंग हे सर्व टप्पे पूर्ण असणे आवश्यक आहे, अन्यथा हप्ता अडकू शकतो. योजनेचा लाभ नियमितपणे मिळण्यासाठी ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
ई-केवायसी चे महत्त्व आणि अपडेट
जनसुविधा केंद्रात बायोमेट्रिक तंत्रज्ञानाद्वारे तुमची ओळख तपासली जाते आणि केवायसी प्रक्रिया पूर्ण केली जाते. यासाठी काही प्रमाणात शुल्क आकारले जाऊ शकते, पण ते अत्यंत कमी असते. केवायसी पूर्ण झाल्यानंतर तुमची योजनेतील नोंद सक्रिय राहते आणि नियमितपणे हप्ते मिळत राहतात. आधी केवायसी केलेली असली तरी, बँकेच्या नियमांनुसार काही वर्षांनी ती अपडेट करणे आवश्यक असते. त्यामुळे तुमची केवायसी स्थिती वेळोवेळी तपासणे आणि गरज असल्यास लगेच सुधारणा करणे महत्त्वाचे आहे. एकविसावा हप्ता सध्या नोव्हेंबर किंवा डिसेंबर २०२५ मध्ये मिळण्याची शक्यता आहे, जरी अधिकृत तारीख अजून जाहीर झालेली नाही.
योजनेचा प्रभाव आणि पुढील वाटचाल
या योजनेमुळे देशातील शेतकरी वर्गाचे जीवनमान सुधारले आहे. लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांसाठी मिळणारी आर्थिक मदत त्यांना खूप उपयोगी ठरते. अनेक शेतकरी कुटुंबांनी ही रक्कम शेतीसाठी आवश्यक साहित्य खरेदी, कर्ज फेडणे किंवा इतर आर्थिक गरजांसाठी वापरली आहे. सरकारने या योजनेसाठी पुरेसा निधी उपलब्ध करून दिला आहे. भविष्यातही या योजनेचा लाभ सुरू राहील, असे आश्वासन देण्यात आले आहे. शेतकऱ्यांनी योजनेचा कायदेशीर लाभ घेण्यासाठी आपली माहिती नेहमी अद्ययावत ठेवली पाहिजे. त्यामुळे हप्ते वेळेत मिळतील आणि कोणताही अडथळा येणार नाही.